اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی چیست و چگونه درمان میشود ؟

اسکیزوفرنی Schizophernia یا شیزوفرنی یک بیماری روانی کم و بیش ناشناخته برای عموم مردم است . تنها افرادی که به این اختلال روانی دچار می شوند می توانند درک کنند که این بیماری چگونه روند طبیعی زندگی یک فرد را مختل می کند . حتا گاهی در موارد بسیار حاد و خطرناک این بیماری سبب خودکشی یا قتل هم خواهد شد . اگر بخواهیم تعریف بسیار عامیانه ای از این بیماری داشته باشیم باید آن را اختلالی روانی معرفی کنیم که پایه و اساس آن توهم و هذیان است ! در این مقاله به طور کامل تمام سوالات ذهنی شما در رابطه با این اختلال پاسخ داده خواهد شد . 

 

• یک نکته خیلی مهم برای مطالعه مقاله شیزوفرنی : اکیدا توصیه می کنم که علاوه بر مطالعه متن مقاله ، دو ویدیو که در رابطه با این بیماری در متن همین این مقاله آورده شده را  با دقت مشاهده کنید :

1. ویدیو اول در رابطه با اطلاعات کلی در رابطه با این بیماری است .
2. ویدیو دوم سخنانی که یک فرد مبتلا به این بیماری را بیان می کند که حاوی تجربیات واقعا شگفت انگیز این خانم در مواجه با این بیماری و درمان قطعی اسکیزوفرنی است .

 

 

اسکیزوفرنی چیست ؟

در اسکیزوفرنی که یک بیماری روانی است رفتار و گفتار فرد غیر عادی می شود و توان درک واقعیت در او از بین می رود . اسکیزوفرنی Schizophernia عموما ادراکات فرد را تحت تاثیر  قرار می دهد . عوامل بیرونی محیطی و همچنین عوامل ژنتیکی وراثتی در شکل گیری این بیماری موثرند . این بیماری در بین روانشناسان با نام سرطان خاموش شناخته می شود .

 

 

 

 

اسکیزوفرنی به انگلیسی

به بیماری اسکیزوفرنی در انگلیسی Schizophrenia می گویند . این بیماری در زبان فارسی هم با نام های روان گسیختگی یا شیزوفرنی نیز شناخته می شود . ریشه این لغت از زبان یونانی Skhizein به معنی گسستن و Phren به معنی ذهن گرفته شده است . به در ترکیب با هم به معنی  ذهن گسیخته  Skhizein Phren می شود .

 

 

چه عواملی باعث اسکیزوفرنی می شود ؟

دو عامل محیطی و وراثتی در شکل گیری این بیماری موثر هستند . مصرف گیاه مخدر ماری جوانا Marijuana یکی از عوامل محیطی در شکل گیری این بیماری روانی است . از عوامل وراثتی در شکل گیری شیزوفرنی می توان به تغذیه نامناسب مادر حین بارداری اشاره کرد . علاوه بر این تحقیقات در حوزه ی روان گسیختگی نشان داده است که سن پدر و مادر بیمار هم می تواند در بروز این بیماری موثر باشد . همچنین اسکن های مغزی پیشرفته که از مغز بیماران مبتلا به این بیماری گرفته شده نشان دهنده کمبود رشد در برخی  از نقاط مغز افراد مبتلا نسبت به افراد عادی است .

 

یکی از استدلال های قوی که علل ژنتیکی در شکل گیری این بیماری را ثابت می کند وجود این بیماری در دوقلوهای همسان است . مولکول های DNA دی ان ای در دوقلوهای همسان کاملا یکسان است . آزمایشات فراوانی که بر روی جامعه ی بزرگی از دوقلو ها انجام شده نشان دهنده این است که ریسک ابتلا به اسکیزوفرنی در دوقلو های همسان  که یک قل آنها مبتلا به این بیماری است حدود 50 % است . این درصد بالا در ابتلای قل دوم که دی ان ای مشابه با قل اول دارد نشان از تاثیر ژنتیک در شکل گیری این بیماری است .

 

 

زنان بیشتر به بیماری اسکیزوفرنی مبتلا می شوند یا مردان ؟

در میان زنان و مردان ، مردان بیش از زنان به این بیماری دچار می شوند . علاوه بر این سن شروع این بیماری در مردان پایین تر از زنان است . عموما هنگام مراجعه به یک روانشناس خوب برای درمان اسکیزوفرنی فرد مبتلا متوجه خواهد شد که پیش از شکل گیری این بیماری ، دچار افسردگی و استرس و اضطراب نیز بوده اند .

 

 

علائم قابل مشاهده اسکیزوفرنی چیست ؟

زمان بروز علائم اسکیزوفرنی عموما دوران نوجوانی است که رفته رفته باعث اختلال در امور اجتماعی و فعالیت های شغلی فرد بیمار می شود . از علائم بسیار بارزی که موجب قطعیت در تشخیص و اعلام بیماری می شود توهمات پیچیده شنیداری و دیداری است . توهم در این بیماری به معنی حالتی است که بیمار چیزی را که در واقعیت وجود ندارد را می بیند یا می شنود یا می بوید .

 

عموما توهمات اسکیزوفرنی به شکل شنیداری بروز می کنند . در این حالت صدا ها برای فرد بیمار واقعی به نظر می رسند . این در حالی است که اطرافیانش هیچ یک از این صداها را نمی شنوند . بیماران گاهی اظهار می کنند که این صدا ها درباره ی آنها با یکدیگر صحبت می کنند . گاهی هم بیماران مستقیما مخاطب صدا هستند و با آن صحبت می کنند .

 

واکنش به صداهای توهمی که توسط فرد بیمار شنیده می شود به چند شکل می تواند بروز کند . عده ای از بیماران در حالت خفیف بیماری می توانند صداها را تنها بشنوند ولی نسبت به آنها بی اهمیت باشند . اما عده ای از بیماران در حالت حاد بیماری احساس می کنند همه ی دستورات صدا را باید انجام دهند . حتی گاهی که این صدا ها دستور آسیب به خودشان را می دهد هم به دستورات این صداها عمل می کنند .

 

از علائم قابل مشاهده این بیماری می توان موارد ذیل را نام برد :

 

1. ناتوانی در اندیشیدن

2. عاطفه ضعیف

3. بروز رفتار های نا معقول

4. ناتوانی در درک واقعیت

5. بروز باور های نادرست

6. شنیدن اصواتی که وجود خارجی ندارند

7. تعامل اجتماعی تضعیف شده

8. آشفتگی اندیشه

9. عدم بروز عواطف

10. توهم های جنون آمیز و عجیب و غریب

11. نا مرتبی در لباس و بهداشت

12. از دست دادن انگیزه

13. عدم توانایی در قضاوت

14. میل به انزوای اجتماعی

 

هذیان در اسکیزوفرنی چیست ؟

هذیان در این بیماری به عنوان زیر شاخه ی علائم توهمی است .  در این حالت فرد بر اساس موقعیتی که برای او پیش آمده است اعتقاد به موضوعی خاص دارد . این در حالی است که بقیه افراد اعتقاد به این موضوع را اشتباه تلقی می کنند . اما فرد بیمار کماکان بر اعتقاد خود پا فشاری می کند . اگر اطرافیان دلایل خود را برای بیمار تشریج کنند و سعی در عوض کردن نظر او در این رابطه بدهند ، بیمار به استدلال های اطرافیانش هم توجهی نخواهد کرد .

 

گاهی بیمار با در میان قرار دادن اتفاقی عادی و معمولی که پیش آمده ، سعی می کند تا آن را به شکل یک موضوع پیچیده تفسیر کند. در نوع دیگری ، هذیان سبب افزایش سوء ظن در فرد بیمار می شود . به عنوان مثال ممکن است گذر سریع یک خودرو از کنارش را به عنوان سوء قصد از طرف افرادی که می خواهند به او آسیب برسانند تفسیر کند . این سوء ظن سبب افزایش استرس و وخامت اختلال روانی در فرد مبتلا به اسکیزوفرنی می شود .

 

در مواردی بیمار خود را مخاطب همه ی حوادث پیرامونش فرض می کند . او این گونه می پندارد که همه محیط پیرامونش از افراد داخل خیابان گرفته تا محل کار یا تلوزیون و رادیو در حال تلاش برای ارتباط گرفتن با او هستند . او عواملی همچون رنگ لباس اطرافیانش یا نوع صحبت گوینده تلوزیون را به عنوان نشانه می داند و طوری قلمداد می کند که آنها با این کارها قصد علامت دادن به او را دارند .

 

یکی دیگر از موارد مهمی که بیمار امکان دارد احساس کند این است که او بدن خود را مانند یک ربات تسخیر شده فرض می کند . در این حالت او احساس می کند که افکارش در ذهن او ناپدید می شود و یا تحت کنترل کسی یا چیزی فکری در ذهن او گذاشته می شود که متعلق به او نیست . افراد مبتلا دلایلی هم برای این موضوع دارند . از جمله استدلال های آنها این است که دستگاهی در بدن آنها گذاشته شده و از طریق رسانه هایی مانند تلوزیون ، رادیو یا اشعه لیزر آنها را کنترل می کنند . علاوه بر این عده ای از این افراد دلایل ماوراء الطبیعه مانند تسخیر شدن بدنشان توسط ارواح یا شیاطین را مطرح می کنند .

 

 

یک اشتباه رایج در تشخیص علائم اسکیزوفرنی

دو موضوعی که اکثرا در بیماری اسکیزوفرنی با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند عبارتند از : علائم منفی و افسردگی . دلیل این اشتباه شباهت و مرز باریک بین این علائم و گاهی هم پوشانی علائم این دو حالت است . در ادامه نگاهی دقیق تر به تفاوت بین این دو حالت خواهیم داشت .

 

 

دسته بندی دیگری از علائم اسکیزوفرنی  ، دسته بندی به دو شکل علائم مثبت و منفی است :

 

• علائم مثبت آن دسته  از رفتار هایی هستند که عموم افراد به طور عادی این علائم را تجربه نمی کنند . به عنوان مثال : هذیان و توهم . علائم مثبت با تجویز دارو بهبود پیدا می کنند .

 

• علائم منفی که این علائم به درمان دارویی کمتر پاسخ می دهند . از جمله آنها می توان به فقدان لذت و فقدان انگیزه اشاره کرد . نشات گرفته از دو مورد اند :

1.  پاسخ های عاطفی طبیعی
2. دیگر فرآیندهای فکری

 

شایان ذکر است که از بین علائم مثبت و منفی ، این علائم منفی اسکیزوفرنی هستند که بر روی زندگی اطرافیان فرد بیشتر تاثیر می گذارند .

 

• علائم منفی در تشخیص اسکیزوفرنی چیست ؟

علائم منفی باعث می شود تا علایق فرد تحت تاثیر قرار بگیرد . احساسات او در زندگی کم رنگ می شود . کمتر به موضوع خاصی علاقه و رغبت نشان می دهد . تمرکزش هم تحت الشعاع قرار می گیرد . رعایت نظافت در این حالت رعایت نمی شود . کمتر به خارج از خانه می رود . در جمع ها کمتر حضور پیدا می کند و خیلی معذب هستند . در مواجه با دیگر افراد خیلی کوتاه ارتباط برقرار می کند . چیز زیادی برای گفتن ندارند و خیلی سخت ارتباط می گیرند . این شرایط باعث ایجاد مشکل در زندگی فرد و اطرافیان او و بالاخص خانواده ی فرد بیمار می شود . مثلا اصرار خانواده برای حضور در یک میهمانی و عدم علاقه ی فرد بیمار برای حضور در جمع که عموما باعث شکل گیری اختلاف و دعوا در خانواده ها می شود .

 

• تفاوت علائم منفی و افسردگی در اسکیزوفرنی چیست ؟

اما نکته مهم و اساسی در تفاوت علائم منفی و افسردگی اینجاست که عموما افراد قبل از ابتلا به اسکیزوفرنی ، افسردگی را تجربه می کنند . ولی احوالات ذکر شده فوق در بحث علائم منفی جزو بیماری اسکیزوفرنی هستند .

 

 

علائم اسکیزوفرنی از نگاه دکتر اشنایدر

دکتر کورت اشنایدر Kurt Schneider که به خاطر مقالات درباره درک روان گسیختگی مشهور است علائمی را بیان کرد از دیدگاه او این علائم اسکیزوفرنی را از دیگر اختلالات روانی مجزا می کرد . این علائم بعد از او با نام علائم درجه اول اشنایدر شناخته شد . همچنین او علائم درجه دو اشنایدر را نیز مطرح کرد که بیانگر علائم عمومی و مشترک بین همه اختلالات روان گسیختگی است .

 

 

اگر بیماری شیزوفرنی را درمان نکنیم چه اتفاقی می افتد ؟

عده ی بسیاری از مبتلایان به این بیماری که با علائم ابتدایی این بیماری به مطب روانشناس مراجعه می کنند این سوال را می پرسند . درواقع این سوال برای این در ذهن این بیماران شکل گرفته که آنها تنها علائم قابل تحمل این بیماری را تجربه کرده اند . به عنوان مثال تحمل شنیدن گاه گاه صدایی از اطرافشان که نمی دانند منشاء آن کجاست شاید برایشان چندان مشکل نباشد . گاهی اوقات هم به دلیل بیماری روانی شکل گرفته در این دسته از بیماران اسکیزوفرنی ، آنها از شرایط جدیدی که برایشان پیش آمده و صداهایی که گاه و بی گاه می شنوند لذت می برند و این حالت برایشان خوشایند است .  اما این افراد غافل از حاد شدن تدریجی بیماری و به جنون رسیدن آن هستند !

 

با نهایت تاسف در پاسخ به افرادی که قصد عدم معالجه یا ترک جلسات معالجه اسکیزوفرنی را دارند باید بگوییم که یکی از پیامدهای شایع این بیماری در حالتی که شکلی پیشرفته به خود می گیرد خودکشی است . این واقعیت تلخ وجود دارد که افسردگی پیش از این بیماری و علائم ابتدایی این بیماری در صورت عدم درمان دارویی و مشاوره ای موجب اثرات بسیار سوءی در زندگی فرد و اطرافیانش خواهد شد که در مواردی به از دست رفتن جان بیمار یا اطرافیان او در این میان ختم می شود .

 

بیمار یا اطرافیان او در درمان بیماری شیزوفرنی هرچه زودتر اقدام کنند احتمال بستری شدن برای فرد بیمار کاهش می یابد .

 

 

درمان اسکیزوفرنی چیست ؟

روانشناس متخصص اسکیزوفرنی با  استفاده از متد مشاوره به علاوه داروهای ضد روان پریشی به درمان این بیماری مبادرت می کند . در جریان مشاوره ، آموزش های شغلی و توانبخشی های اجتماعی به فرد بیمار کمک می کند با شرایط محیطی بیشتر کنار بیاید و بیماری خود را تا حد ممکن تحت کنترل خود نگه دارد . در صورتی که تجویز دارویی و مشاوره به بیمار کارگر نشود ، در شرایط حاد او را بستری می کنند . دلیل این امر این است که در درجه حاد این بیماری ممکن است فرد بیمار به اطرافیان خود آسیب بزند . اما با توجه به پیشرفت های علم روانشناسی در درمان های جدید این بیماری ، کمتر پیش می آید که بیماری را به مدت طولانی بستری کنند .

 

 

بسیاری از بیماران با این جمله من اسکیزوفرنی دارم همواره به دنبال جدیدترین داروهای درمانی شیزوفرنی هستند . تا به امروز داروهای مختلفی برای درمان این بیماری به بازار دارویی ارائه شده است . هر سال هم با پیشرفت های که در حوزه ی داروسازی انجام می پذیرد شاهد کاهش اثرات جانبی داروهای اسکیزوفرنی و تاثیر بیشتر این داروها هستیم . تشابه زیادی در بین داروهای موثر برای درمان جنون و بیماری شیزوفرنی وجود دارد .

 

داروهای جدید در این حوزه با تاثیر گذاری بر روی انتقال دهنده های عصبی در مغز بیمار مانند سرتونین عملکرد بهتری از داروهای قدیمی دارند . در این داروها اثرات جانبی مصرف دارو مانند ابتلا به پارکینسون و دیسکینزی تاردیو کاهش می یابد . البته این داروها هم خالی از عارضه نیستند و گاهی شاهد اضافه وزن و همچنین اختلال در عملکرد جنسی فرد بیمار می شوند .

 

 

درمان اسکیزوفرنی با دارو

عموم داروهایی که موجب درمان بیماری اسکیزوفرنی می شوند و باید با دز معین بنا به تشخیص پزشک معالج مصرف شوند عبارتند از :

 

1. کلروپرومازین Chlorpromazine : لارگاکتیل Larctil

 

2. هالوپریدول Haloperidol : هالدول Haldol

 

3. پیموزاید Pimozide : اورپ Orap

 

4. تری فلوپرازین Trifluoperazine : استلازین Stelazine

 

5. سولپیراید Solpiride : دولماتیل Dolmatil

 

6. فلوپنتیکسول دکانویت Flupentixol Decanoate : دپیکسول Depixol

 

7. فلوفنازین دکانوئیت Fluphenazine Decanoate : مودکیت Modecate

 

8. پیپوتیازین پالمیتات Pipotiazine Palmitate : پیپورتیل Piportil

 

9. زوکلوپنتیکسول دکانویت Zuclopenthixol Decanoate : کلوپیکسول Clopixol

 

گاهی اوقات دکتر روانپزشک که توسط یک روانشناس خوب به بیمار معرفی می شود داروهایی را برای درمان بیمار تجویز می کند که بنا به تشخیص او برای معالجه اسکیزوفرنی لازم است اما امکان دارد این داروها برای همه بیماران متداول نیست . از جمله این داروها می توان به موارد ذیل اشاره کرد :

 

1. آمی سولپیراد  Amisulpride : سولیان Solian

 

2. آری پیپرازول  Aripiprazol : آبیلیفی Abilify

 

3. کلوزاپین  Clozapine : کلوزاریل Clozaril

 

4. الانزاپین  Olanzapine : زیپرکسا Zyprexa

 

5. کوئتیاپین  Quetiapine : سروکوال Seroquel

 

6. ریسپریدون  Risperidone : ریسپردال Risperdal

 

7. سرتیندول  Sertindole : سردولکت Serdolect

 

8. زوتپین  Zotepine : زولپتیل Zoleptil

 

9. ریسپریدون  Risperidone : ریسپردال کنستا  Risperdal Consta

 

 

درمان قطعی اسکیزوفرنی با کلوزاپین Clozapine

یکی از نهایی ترین دارو هایی که برای افراد مبتلا به اسکیزوفرنی تجویز می شود کلوزاپین Clozapine یا کلوزاریل Clozaril است که گاهی اوقات با به عنوان درمان قطعی اسکیزوفرنی مطرح می شود . تجویز این دارو نشانگر این است که دارو های دیگر در کنترل جنون فرد بیمار موثر نبوده است . علاوه بر این عده ای از محققان علوم روان بر این عقیده هستند که این دارو ریسک انجام خودکشی در افراد مبتلا به اختلالاتی با ریشه ی جنون را کاهش می دهد . از عوارض جانبی مهم این دارو می توان به کاهش گلبول های سفید خون اشاره کرد . به تبع آن بدن بیمار مقاومت کمتری نسبت به ابتلا به بیماری های عفونی نشان می دهد .

 

در طول دوره ی مصرف بیمار موظف است به طور دوره ای آزمایش خون داده و نتیجه ی این آزمایش ها را با پزشک خود به اشتراک بگذارد . در صورت مشاهده ی این تاثیرات جانبی داروی کلوزاپین بر مغز استخوان ، پزشک معالج سریعا دارو را قطع می کند . قطع دارو سبب بازسازی مجدد مغز استخوان و افزایش گلبول های سفید در خون خواهد شد .

 

درمان دارویی برای بیماری شیزوفرنی بالغ بر هشتاد درصد مواقع نتیجه مثبت دارد . این داروها به فرد بیمار کمک می کند تا  اختلالات را کنترل کند تا علائم بیماری کم کم کاهش یافته و دیگر بروز نکنند . عموما از افرادی که تحت درمان دارویی قرار می گیرند از طولانی شدن دوره ی درمان شکایت دارند . باید توجه داشت که بسته به نوع و شدت اسکیزوفرنی ، طول درمان متفاوت است . اما عموما درمان های دارویی این اختلال مدت زمان زیادی نیاز دارند . اگر از طولانی شدن بیماری خود گله مند و خسته شده اید اکیدا توصیه می شود درمان خود را خودسرانه قطع نکنید و با مراجعه به یک روانشناس خوب سعی کنید تا راهنمایی های روانی لازم را بگیرید .